Als Voorouders Spreken

Een gemaskerde danser volledig gehuld in oranje raffia voert een traditioneel ritueel uit in een West-Afrikaans dorp, omringd door toeschouwers. Vermoedelijk onderdeel van een Egungun- of voorouder ceremonie.

In het Hart van het Dorp – Mijn Eerste Ervaring met een Afrikaans Ritueel

In oktober 2016 bezocht ik voor het eerst The Gambia.
Vol nieuwsgierigheid en met een open hart reisde ik af naar dit West-Afrikaanse land. Voor het eerst zette ik voet op deze bodem — benieuwd naar wat ik allemaal zou meemaken. Op een dag, tijdens een rit verder het binnenland in, werd ik onverwacht verrast door een bijzonder ritueel dat me diep raakte.

We bevonden ons in een klein dorpje, iets verder landinwaarts, toen ik in de verte het geluid van trommels hoorde. Het kwam al snel dichterbij. Geraakt door het ritme en de sfeer volgde ik mijn nieuwsgierigheid — net als zoveel anderen.

Het hele dorp liep uit.
Van alle kanten stroomden mensen toe naar de plek waar het ritueel zich afspeelde. Kinderen, moeders met baby’s, ouderen, jongeren — iedereen verzamelde zich op een open ruimte tussen de compounds.

En toen verscheen er een figuur, volledig gehuld in feloranje vezels. Hij danste de ruimte in. Zijn gezicht bleef verborgen, net als zijn hele lichaam, dat schuilging onder een ritueel gewaad. In zijn hand zwaaide hij met een machete. Zijn bewegingen waren krachtig en ritmisch.

Ik had geen idee wat ik precies zag.
Omstanders keken geconcentreerd toe. Er was geen toelichting of aankondiging, maar alles wees op een ceremonieel karakter. Op het heetst van de dag gaven de trommels het tempo aan. De lucht was droog en stoffig. In het midden bewoog de figuur in oranje raffia in een tranceachtige dans — als geleid door een andere werkelijkheid.

Pas later begreep ik dat ik waarschijnlijk getuige was van een Egungun-ritueel, of een verwant voorouderritueel uit de Mandinka- of Jola-traditie. In veel delen van West-Afrika keren voorouders terug in de vorm van gemaskerde dansers. Ze spreken niet, ze kijken niemand aan — want op dat moment zijn zij de voorouder: tijdelijk teruggekeerd om het dorp te zegenen, te beschermen en te reinigen.

Voor de gemeenschap zijn deze rituelen van groot belang. Ze verbinden verleden en heden, de levenden met de doden, het zichtbare met het onzichtbare. Ze herinneren ons eraan dat het leven niet stopt met de dood, maar voortleeft — in herinneringen, in rituelen, in energie.

Wat ik toen zag, begrijp ik nu beter.
Maar het echte begrijpen zat niet in kennis. Het zat in het ervaren. En misschien is dat precies wat deze rituelen doen: ons opnieuw laten voelen dat het leven veel meer omvat dan wat we met het blote oog kunnen zien.

Wil je zelf ook geraakt worden door de kracht van Afrikaanse rituelen?

Tijdens onze retreats in Casamance, Senegal, maken we soms — onverwacht — deel uit van vergelijkbare ceremonies. Nooit als toeristische show, maar als een brug tussen werelden.
Net als die ene dag in Gambia, die ik nooit zal vergeten.